HET OUDE GASTHUISBOEK VAN DOESBURG, 1437-1654

In 2008 werd het Besluitenboek van het Gasthuis in Doesburg 1655-1761 door onze Archiefwerkgroep gepresenteerd.

Hieraan hebben de leden vele jaren gewerkt aan de veel oudere voorganger over de jaren 1437-1654. De opzet van deze uitgave is vergelijkbaar met die van het jongere gasthuisboek, maar wijkt daar op een aantal punten van af. Bij beide boeken bestond het belangrijkste deel van het voorbereidende werk uit het ontcijferen en transcriberen, letterlijk overtypen, van het handschrift uit vroeger eeuwen, wat soms bepaald niet makkelijk was. Het resultaat van dat werk, de transcriptie, is overigens niet in het Besluitenboek 1655-1761 opgenomen en komt ook nu niet in het te publiceren boek. In 2008 stond die op een CD die werd bijgesloten en nu komt de transcriptie – het gaat om ongeveer 520 bladzijden – op deze website en te zijner tijd ook op de nieuwe website van het Streekarchief De Liemers en Doesburg te staan. Bovendien zal in het stadsarchief ook een getypte versie geraadpleegd kunnen worden.
Nieuw is dat de werkgroep dit keer korte samenvattingen heeft gemaakt van de vaak op zichzelf niet makkelijk te begrijpen teksten uit het handschrift. Om te bereiken dat de lezer van het gepubliceerde boek zelf kan zien wat er in het andschrift staat zijn die samenvattingen in het boek opgenomen. Het maken van de samenvattingen, die de kern van dit boek vormen, was geen eenvoudige opgave, alleen al door de nogal chaotische manier waarop het handschrift is samengesteld. Niet alleen zijn de teksten lang niet allemaal chronologisch achter elkaar gezet, maar soms zijn delen van één tekst zelfs op verschillende plaatsen terechtgekomen. Waarschijnlijk is dat gebeurd bij het inbinden, dat enige keren is herhaald.
De nieuwe uitgave komt in zoverre met de vorige overeen dat ook deze begint met inleidingen over een aantal onderwerpen die in het boek aan de orde komen. In de eerste plaats is dat een inleiding over de, zoals gezegd nogal ongeordende, samenstelling van het oude Gasthuisboek. Daarna komen inleidingen over de inhoud.
Naast ‘zorgcontracten’ over de opname van personen in het Gasthuis bevat het handschrift voornamelijk aantekeningen over de verpachting en verhuur van gasthuisbezittingen. Er zijn dan ook inleidingen opgenomen over de manieren waarop de pacht- en huurcontracten tot stand kwamen en hun inhoud, naast een inleiding over de zorg in het Gasthuis. Maar ook een inleiding over de invloed van oorlogsomstandigheden op die beide onderwerpen ontbreekt niet: Doesburg en omgeving werden in deze eeuwen vrijwel onafgebroken geteisterd door oorlogsgeweld en dat ging niet ongemerkt aan het Gasthuis voorbij. Er zijn ook weer inleidingen over de in het boek gebruikte munten en maten en gewichten, maar nu is er ook een over de datumaanduidingen en oude straatnamen (met bijbehorende plattegrond). Ook bevat het boek een vrijwel complete lijst van de gasthuismeesters vanaf het begin tot 1668.
Verrassend voor de werkgroep waren de drie zg. dijkboeken die midden in het handschrift zijn ingebonden, als een soort ‘Fremdkörper’. Deze teksten uit omstreeks 1450 betreffen de onderhoudsplichten van grondeigenaren ten aanzien van de Baarbroekse en Drempterdijk en de Angerlose wetering. 

Hierin is aangetekend hoe die onderhoudsplichten werden omgeslagen over (de eigenaren van) de percelen binnen hun gebied, het huidige Angerlo en Drempt met omgeving. Deze teksten, die ongeveer 50 bladzijden handschrift beslaan, hebben niets met het Gasthuis te maken. Dat zij in het Gasthuisboek zijn terechtgekomen is waarschijnlijk te verklaren doordat een of meer gasthuismeesters toen tevens dijkgraaf waren. Natuurlijk is er ook een inleiding over deze dijkboeken.
Het boek wordt besloten met registers, zowel een op persoonsnamen als een op perceels- en boerderijnamen. Een bijzonderheid bij het register van perceels- en boerderijnamen is dat nu op een bijbehorend kaartje de ligging van e.e.a. zoveel mogelijk is gereconstrueerd. Dat is interessant bij nu nog bestaande boerderijnamen, maar ook waar die intussen verdwenen zijn. Beide registers en het kaartje zijn bovendien handig voor wie belang stelt in de geschiedenis van de omgeving van Doesburg of op zoek is naar voorouders.
De uitgave van dit Oude Gasthuisboek, zeker in combinatie met het jongere, biedt niet alleen een nieuwe blik op de geschiedenis van het Doesburgse Gasthuis, maar ook op die van Doesburg en omgeving in het algemeen, in een periode waarover betrekkelijk weinig bekend is.
De uitgave van ‘Het Oude Gasthuisboek van Doesburg, 1437-1654’ werd financieel mogelijk gemaakt door de Gestichten van Weldadigheid te Doesburg.